رومتیم عنصری رادیو اکتیو از گروه عناصر خاکی نادر است که باسیستم هگزاگونال متبلور می شود . این عنصر در سال 1945توسط J.A. Marinsky, L.E. Glendenin, C.D. Coryell دانشمندان آمریکایی کشف گردید . این عنصر در فضای تاریک به دلیل خاصیت رادیو اکتیویته نور آبی تا سبز رنگی را می تاباند . به طور آزاد در طبیعت یافت نمی شود از تجزیه اورانیوم ، توریم و پلوتونیم به دست می آید .

دانشمندان آمریکایی Marinsky, Glendenin این عنصر را از تبادل یونی با استفاده از کروماتوگرافی به دست آوردند. این عنصر از شکافت هسته ای اورانیم و بمباران نوترونی اتم نیودیمیم تولید شده است.
جستجوهای این عنصر در زمین بی اثر بوده و عنصر promethium در پوسته زمین به هیچ عنوان وجود ندارد. پرومتیم در طیف ستاره HR465 در منظومه اندرومیدا وجود دارد. این عنصر اخیراً در نزدیکی سطح ستارگان به صورت ایزوتوپهای نامشخصی از این عنصر و با نیمه عمر طولانی 17.7 سال پیدا شده است. 17 ایزوتوپ از این عنصر با جرم اتمی 134 تا 155 شناخته شده است. پرومتیم 147 با نیمه عمر 2.6 سال بیشترین و مفیدترین کاربرد را برای این عنصر دارد.
این عنصر ساطع کننده ضعیف اشعه بتا است ولی اشعه گاما را از خود ساتع نمی کند. اشعه ایکس را زمانی از خود ساتع می کند که عدد اتمی عنصر بالا باشد .در موقع کار با این عنصر به علت ساتع شدن اشعه های گوناگون باید دقت زیادی نمود. این عنصر از روش تبادل یونی می تواند تولید شود. حدود 10 گرم از این عنصر برای سوخت راکتورهای هسته ای به کار می رود. این عنصر دارای خصوصیات فلزی ضعیفی است و دارای دو آلوتروپی می باشد.
از عنصر پرومتیم به عنوان منبع اشعه بتا برای اندازه گیریهای ضخامت اجسام به کار می رود. این عنصر می تواند توسط فسفر جذب شود و تولید نور کند. از این نور تولید شده برای علامتها و سیگنالها استفاده می شود. همچنین ازاین عنصر می توان برای باتری های اتمی قوی در صنعت الکترونیک استفاده نمود. پرومتیم منبع قابل حمل اشعه ایکس و یک منبع گرمایی برای تولید نیرو می باشد. بیش از 30 ترکیب مختلف از این عنصر شناخته شده است که بیشتر آنها رنگی هستند.





اثرات پرومتیم بر روی سلامتی
پرومتیم یکی از عناصر شیمیایی کمیاب است که در وسایل خانه مانند تلویزیون رنگی، لامپهای فلورسنت، لامپهای ذخیره انرژِی و شیشه به کار می رود. کلیه عناصر شیمیایی نادر ویژگیهای نسبتا مشابهی دارند.
پرومتیم به ندرت و به مقدار کم در طبیعت یافت می شود. پرومتیم تنها در دو نوع کانسار یافت می شود. با توجه به این که پرومتیم برای تولید کاتالیزورها و صیقل دادن شیشه مناسب است، کاربردهای آن در حال افزایش است.
وجود پرومتیم در محیط کار خطرناک است زیرا گاز آن با هوا استنشاق می شود و باعث انسداد ریه می شود به ویژه اگر برای مدتی طولانی مورد استنشاق شود. به علاوه پرومتیم باعث ایجاد سرطان در انسان می شود و استنشاق آن احتمال بروز سرطان را افزایش می دهد. در نهایت وقتی در بدن انسان تجمع یابد، برای کبد خطرناک است.

اثرات زیست محیطی پرومتیم
پرومتیم به طرق مختلف و عمدتا در اثر صنایع تولید کننده نفت، در محیط پراکنده می شود. به علاوه وقتی لوازم منزل دور ریخته می شوند، پرومتیم وارد محیط زیست می شود. پرومتیم به تدریج در خاک تجمع می یابد و در نهایت غلظت آن در بدن انسان، جانوران و ذرات خاک افزایش می یابد.
در جانوران آبزی پرومتیم باعث آسیب غشای سلولی می شود که روی تولید مثل و عملکرد سیستم عصبی اثر منفی دارد.


تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده در تجزیه
اسپکترومتر جرمی ، میکروسکوپ ، کرماتوگرافی مایع و گازی ، اشعه x ، جذب اتمی ، مادون قرمز ، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و اسپکترومتر نشری


خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر پرومتیم :
عدد اتمی: 61
جرم اتمی: 145
نقطه ذوب : C° 1042
نقطه جوش تقریباً 3000 C°
شعاع اتمی: Å 2/62
ظرفیت: 3
رنگ: متاليک
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: لانتانيدها (راديو اکتيو)
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 540
شکل الکترونی: Xe 6s24f5
شعاع یونی: Å 0/979
الکترونگاتیوی: 13/1
حالت اکسیداسیون: 3 و 2
دانسیته: 264/7
گرمای فروپاشی: Kj/mol86/7
گرمای ویژه: J/g Ko 0/18
دوره تناوبی:6

شماره سطح انرژی : 6
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 23
پنجمین انرژی : 8
ششمین انرژی : 2
ایزوتوپ :
ایزوتوپ نیمه عمر
Pm-143 265.0 سال
Pm-144 360.0 سال
Pm-145 17.7 سال
Pm-146 5.53 سال
Pm-147 2.62 سال
Pm-148 5.37 روز
Pm-148m 41.3 روز
Pm-149 2.21 روز
Pm-151 1.18 روز

اشکال دیگر :
اکسید پرومتیم Pm2O3


منابع : محصولات شکافت هسته ای اورانیم ، توریم و پلوتونیم

کاربرد : در پیلهای فتو الکتریکی و به عنوان منبع گرمایی برای افزایش قدرت ماهواره ها به کار می رود .